Zonder wachtlijst naar de psycholoog

Het werk van een psycholoog draait om onderwerpen als ontwikkeling, persoonlijkheid, gedachten, gevoelens, emoties, motivaties en sociaal gedrag van mensen. In de praktijk van de psycholoog komen mensen die een probleem ervaren rond hun geestelijk welzijn. Dit uit zich vaak ook lichamelijk. Een veelgehoorde uitspraak in het intakegesprek bij de psycholoog is dan ook: “Ik zit niet lekker in mijn vel.” In of aan het lichaam wordt ervaren dat er psychisch iets niet helemaal lekker loopt. Bij last van niet medisch te verklaren hoofdpijn, buikpijn, gespannen schouders, hartkloppingen of vermoeidheid, kan een bezoek aan een psycholoog een goed idee zijn.

Wat er zoal speelt is meestal voor mensen wel duidelijk. Maar het is onduidelijk waar en hoe te beginnen om uit de kluwen, uit de chaos, uit de paniek, of van de druk af te komen dat er zoveel, of zoiets specifieks, is dat problemen geeft. Een psycholoog kan steun bieden als het allemaal wat veel is om te behappen wat er gebeurt. “Ik ben mijzelf compleet kwijtgeraakt en zoek dringend een psycholoog,” zo kan de vraag om psychologische bijstand klinken. Alleen al het besluit om hulp te zoeken bij een psycholoog betekent een stapje in de goede richting. De psycholoog helpt je om helder te krijgen wat er nu nodig is.

Veelgehoorde hulpvragen bij de psycholoog zijn: “Hoe kom ik van mijn angst af?” Of: “Hoe kom ik van mijn onzekerheid af?” Of: “Hoe kom ik uit een depressie?” Of: “Hoe kom ik uit mijn burnout?” Er wordt ook preventief, om een burn out of depressie te voorkomen, hulp gezocht. Bijvoorbeeld in situaties van rouw en verlies, of in relatie tot het ouderschap.

Vaak lopen mensen al wat langer te worstelen met zichzelf en is het duidelijk geworden dat angst of onzekerheid of een depressie niet verdwijnt door het te onderdrukken. Dat lukt op zeker moment ook niet meer, en dan overspoelt of overweldigt het je juist. Het er vanaf willen kost uiteindelijk meer dan het oplevert. Een psycholoog zal daarom in het begeleidingstraject veeleer gericht zijn op hulp om ermee om te gaan.

Hoe een psycholoog te werk gaat kan enorm verschillen. En meer of minder bij je passen. Het is dan ook goed om je in te lezen op de website van de psycholoog. Spreekt de sfeer, de taal, de uitstraling, de achtergrond van de psycholoog je aan? Een groot verschil bestaat er tussen psychologen die meer oplossingsgericht werken en psychologen die eigenlijk meer een bewustwordingsproces begeleiden. Een ander verschil is dat de ene psycholoog meer een stappenplan hanteert als kader van het werk, waar een ander vanuit het proces van de cliënt kijkt wat een volgende stap zou kunnen zijn.

Meestal vragen mensen om mentale ondersteuning. Niet zelden moeten we voor heling van wat verstoord of beschadigd is in de psyche echter vooral bij het emotionele en energetische zijn. Lichaamsgericht werken komt dan goed van pas. Ook dat kan weer op vele manieren. De meeste psychologen hebben een “gereedschapskist” vol met mogelijkheden om hun cliënten op weg te helpen. Het belangrijkste instrument is uiteindelijk de psycholoog zelf. Dus nogmaals: bekijk hun website, maak een kennismakingsgesprek en ontdek wie er bij jou past.

Er zijn wachtlijsten in de ggz, maar er zijn ook vele psychologen die zonder wachtlijst werken waar je op korte termijn terecht kunt. Vaak vind je hen onder een wat specifiekere naam. Ik sta bijvoorbeeld te boek als psychosociaal therapeut. Op mijn website kun je lezen wat je bij mij kunt verwachten en wat mijn achtergrond is.

Overspoeld door paprika’s

Tijdens mijn opleiding tot psychosociaal therapeut heb ik zelf veel oefeningen gedaan. Eéntje werd vandaag in mijn herinnering geroepen toen ik een flashback uit mijn fotogalerij op mijn telefoon voorbij zag komen van drie kaarten. Drie afbeeldingen van onder naar boven neergelegd. De middelste kaart, een kist vol paprika’s, brengt me nu met een schok precies bij hoe ik me toen voelde: overweldigd door indrukken. De kaarten moesten symboliseren waar ik toen, in mijn proces tot het worden van therapeut, vandaan kwam (onderste kaart), waar ik toen stond (middelste kaart) en waar ik naar op weg was; wat mijn missie was als begeleider van cliënten met een psychosociale hulpvraag (bovenste kaart).

Uit een stapel kaarten met allerhande afbeeldingen kozen ik en mijn medestudenten ieder een setje van drie met deze opdracht in gedachten. We hadden het te doen met wat voorhanden was, een beperking die het kiezen eigenlijk wel makkelijk maakte. Het enige wat ons te doen stond: laat opborrelen, laat resoneren vanuit innerlijke energie, waar het beeld voor staat. Kaart voor kaart. Nadat ik de door mij gekozen kaarten had neergelegd, werd ik begeleid om te focussen op wat er verder rond de vraag per kaart uit mijn binnenwereld op zou komen. Ik schreef na de oefening in mijn aantekeningenschrift:

Onder (waar ik vandaan kom): Van levensverhalen naar levensvragen en levenskunst. Er is veel dat goed is, kabbelend, maar ik wil een andere weg inslaan uit verlangen naar meer vervuld zijn in mijn werk en leven.

Midden (waar ik nu sta): Chaos, overspoeld zijn door alle paprika’s die de opleiding mij aangereikt heeft. Wel begin van rust vinden in de chaos door met cliënten aan het werk te zijn (er is nu ook een uitweg voor alles wat ik geleerd heb).

Boven (waar het heen gaat): De rust is een stevige basis geworden van een berglandschap, waarboven wolken komen en gaan in eigen beweging, in allerlei hoedanigheden, met wat te doen en te laten gebeuren met cliënten. Mijn missie is: inzicht brengen. Kaartje 1 en 2 zijn geïntegreerd in kaartje 3: mijn missie, go with the flow.

Dit is een oefening om te raken aan de essentie van wat er speelt bij iemand. Na jaren terugkijkend zie ik dat het proces van toen, nog altijd mijn proces is. De berg met de wolken, daar ben ik, maar ook de kist met overweldigende paprika’s komt en gaat in mijn leven. En waar ik vandaan kom is ook nog zeer aanwezig: zonder de levensverhalen, geen bedding voor groei en ontwikkeling of bewustwording.

Ruimte maken

Ik las vanochtend in het Volkskrant Magazine van afgelopen zaterdag het “weekendrecept” van Yvette van Boven. Ingeleid met haar tekst over die zondag dat het maar niet licht wilde worden. En dat zij en haar hond de wandeling maar even uitstelden terwijl buiten wind en regen tekeer gingen in de donkerte. En dat ze, na een poos, toch in beweging kwamen, naar buiten gingen, zij goed gemutst raakte van de aanvaarding dat het zo nat was als het was. Toen kwam er ruimte voor inspiratie en bereidde zij bij thuiskomst een verrukkelijk gerecht (het “weekendrecept”) en installeerde ze zich met hond en al op de bank voor een film. Het bleek de perfecte herfstdag geworden te zijn.

Enige tijd onderduiken, zwelgen, sudderen, zijn, in de donkerte die je van binnen ervaart is een schone kunst als je weet dat je juist daardoor uiteindelijk in beweging gaat komen.

Even, of zo lang het voor jou dit keer duurt, echt zwaar en moe en niet en stom en tegen, treuren. Tot er licht doorbreekt. Je de weg naar buiten weer aangaat, de stormen trotseert, en er nog plezier in kunt gaan krijgen ook.

Mijn zoon van 18 jaar blijkt de perfecte muziek gevonden te hebben om zo’n beleving van donker naar licht in een paar minuten door te maken. Ik zette vanmiddag in de keuken, waar hij net uit verdwenen was, de muziek aan en daar zat ik midden in Melancholy van Shadow of Intent. Niet eerder van gehoord, maar het voelde direct als muziek om even helemaal in op te kunnen gaan, weg uit alles wat moet en trekt en duwt en vraagt. Voor hem was dat moment vandaag blijkbaar tussen een online tentamen en werkuren maken in de supermarkt. Voor mij werd dat moment dankzij Melancholy tussen boodschappen doen en koken.

Even niets anders, dat is de kunst, dan krijgt daarna de saaiste routine van alledag zelfs weer wat kleur. Ook ik maakte wat van de maaltijd en verheugde me al op het schrijven van dit blog.

Het is niet anders wanneer wij te maken krijgen met verlies. Verlies van baan, carrière, een geliefde, samenzijn met geliefden (door corona…) kan in de weg komen te staan van het voortgaande van je leven. Paradoxaal genoeg vooral als je de ervaring van het verlies zoveel mogelijk op afstand probeert te houden. Want het is nodig om te treuren over het verlies als je je treurig voelt. Door aandacht te geven aan het verlies en te erkennen wat verloren is, opent zich op een gegeven moment als vanzelf een ruimte van nieuwe mogelijkheden.

Ik heb ruimte beschikbaar om je te ondersteunen in jouw proces om met verlies en rouw om te gaan.

Een fijn cadeau voor jezelf

Een vriendin van mij noemt een traject bij een psychosociaal therapeut altijd “een cadeau voor jezelf. Iets waarmee je voor jaren investeert in jezelf.” En laat ik nu net een review ontvangen waarin een cliënt dezelfde gedachte verwoordt:

Bij Florien voelde ik mij direct op mijn gemak. Ze gaf een luisterend oor en leerde mij vooral het dieper voelen van wat ik wel kon vertellen. Dit kunnen heeft mij mijzelf en de obstakels beter leren begrijpen en daarmee kan ik krachtiger zijn wie ik ben. Een fijn cadeau voor jezelf!

Voor deze decembermaand vind ik het een mooi idee dat je jezelf je eigen groeiproces kunt geven. Eigenlijk weet ik wel dat het natuurlijke groeiproces niet gegeven — want dat is het in óórsprong al — maar vooral aanvaard kan worden door je open te stellen om stapje voor stapje tot zelfverwezenlijking te komen.

Dit is geen lineair proces van wieg tot graf. Het is eerder een vallen en opstaan, langs bergen en door dalen, met hoogte- en dieptepunten, kabbelende stroompjes en woeste golven, ontwikkeling en stagnatie.

Tegenstellingen en de spanning daartussen zijn onderdeel van het leven. In mijn praktijk ondersteun ik mensen bij hun zelfontplooiing om daar op een veilige manier mee in contact te komen.

Het is mijn overtuiging dat het een kenmerk van de natuur is dat er dingen niet zo gaan als verwacht of gehoopt en we op momenten vastlopen in ingewikkeldheden die dat brengt. Door daar aan te gaan staan, of bij te zijn, is groei mogelijk. En groei voelt fijn, zo als het leven bedoeld is.

Levensenergie gaat weer stromen en jij bent degene die daar beweging in brengt. Ik begeleid mensen daarbij.

Sessies bij mij brengen bewustwording en ruimte voor wat er nu nodig is. Van binnenuit. Waardoor een veranderingsproces op gang kan komen. Ik werk graag met oefeningen die gericht zijn op inzicht en voortgang.

Focussen

Focussen is voor mij een ware ont-dekking. Ik wist niet dat wat ik doorgaans doe als ik voor een keuze sta, of me niet zo lekker voel en me afvraag wat er aan de hand is, aan de basis ligt van een techniek die psycholoog en filosoof Gene Gendlin Focusing (in het Nederlands meestal focussen) is gaan noemen. Ik daal, vaak voor het slapen gaan of wandelend met de hond, af naar mijn diepere gevoel en verblijf een tijdje daar vanbinnen bij het vraagstuk dat me bezighoudt. Na enige tijd kan dan zo ineens opploppen wat te doen, of hoe het zit. Niet dwingend, maar meer als een richtingaanwijzer. Het vraagt daarna meestal nog wel om “het zo ongeveer” dat me dan duidelijk is geworden van wat er speelt verder uit te laten kristalliseren, maar ik ben er gerust op geraakt dat de richting waarop ik aan het gaan ben klopt. Of bijgesteld moet worden.“Het licht is aangegaan,” zo ervaar ik dat.

En dat geeft meestal een blij gevoel, ook al gaat het om iets pijnlijks. Bijvoorbeeld dat het helder is geworden dat ik ergens echt verdrietig over ben, of iets heel moeilijk vind, en het goed voelt om dat duidelijker te erkennen.

Uit onderzoek van Gendlin naar wat er wérkt in therapeutische sessies, bleek een vaardigheid te komen die mensen van nature, zei het veelal onbewust, bezigen om te groeien en om tot ontwikkeling te komen, wat lijkt op wat ik hierboven heb beschreven: in je diepere gevoel op zoek gaan en dan luisteren naar antwoorden die daaruit opkomen.

Gendlin heeft dat proces omschreven als een methodiek die het mogelijk maakt om van binnenuit ook bewust een verandering op gang te kunnen brengen rond een probleem. Door zo’n “stappenplan” is het ook mogelijk om deze vaardigheid (opnieuw) aan te leren voor degenen bij wie dit proces uit beeld is geraakt. Hij noemde de vaardigheid om met volle aandachtig luisterend en aftastend voelend te ervaren wat zich aandient: Focusing. Mensen noemen het ook wel Felt sensing (waar niet echt een lekkere Nederlandse vertaling voor gevonden is).

Wat belangrijk daarbij gebleken is, is dat niet de inhoud van het probleem alle aandacht krijgt, maar de relatie (de interactie) tussen iemand en wat Gendlin de Felt sense (het lichamelijk ervaren gevoel van dat probleem) noemt. Door benieuwd te zijn naar wat daar in je binnenste te zien is, wat daarvóór vaag was, kunnen er vrijelijk dingen uit je gevoelens omhoog komen: woorden, beelden, lichamelijke gewaarwordingen.

Daar komen soms hele wonderlijke, maar voor de focusser o zo kloppende omschrijvingen van. Een ervaren gevoel doet zich aan je voor in de vorm van een vaak raadselachtige en gecompliceerde lichamelijke gewaarwording. Bijvoorbeeld schiet mij uit een focussessie het woord “schrompelig” te binnen, “het voelt schrompelig” “een beetje zo als een in elkaar gepropte krant.” Het proeven, het tasten en checken of de omschrijving klopt, het precies weergeeft zoals de ervaring van het gevoel ís, is een manier om bij het probleem te zijn, zonder dat te analyseren.

Je hoeft het niet te omarmen en al helemaal niet los te laten, de kunst is om “erbij” te zijn, zodat het gezien of gehoord kan worden. En, uiteindelijk de ingang kan worden tot verandering, een verschuiving van het probleem naar iets dat meer potentie tot groei en ontwikkeling heeft (wat de natuurlijke richting van leven is: tot volle wasdom komen).

Ik volgde een workshop “Focussen voor professionele begeleiders” bij Aaffien de Vries. Van haar leerde ik manieren hoe ik focussen kan inzetten bij het begeleiden van cliënten. Zij omschrijft focussen alsvolgt:

Focussen is het proces van aandacht hebben voor iets (een Felt sense) dat je voelt in je lijf en dat gaat over iets in je leven.

In een therapeutische sessie kan ik focussen als methodiek aanreiken om een veranderingsproces in gang te zetten dat vanuit uit het hoofd alleen, de ratio, alsmaar vastloopt. Ik maak dan gebruik van iets dat mensen van nature gegeven is: vanuit een unieke, lijfelijke gewaarwording, kan zich openbaren wat er speelt en hoe verandering mogelijk is. Voor sommigen is die lijfelijke gewaarwording meteen toegankelijk. Degenen die daar niet zo makkelijk bijkomen hebben daar tijd en oefening voor nodig, maar het is te leren! Het doel van focussen is niet alleen het krijgen van inzicht. Vervolgens kun je bereiken dat er iets gaat verschuiven, dat er beweging komt in de moeilijkheden die je met je meedraagt.

Melancholie en veerkracht

Op pagina 2 van de Volkskrant van zaterdag 26 september staat een essay over melancholie (“Biedt de herfst dit jaar toch nog enige troost?” door Sander van Walsum). Nu heeft de Volkskrant wel vaker aandacht voor melancholie, zeker waar het besprekingen van literatuur, muziek of andere kunst betreft. Als ook in de interviewreeks “Zin van het leven”. Maar, dit is toch wel uitzonderlijk te noemen.

Ondanks de ode die melancholie ook ten deel valt, is melancholie geen populaire hashtag. Dat weet ik omdat ik mijn afstudeerscriptie over melancholie heb geschreven en ik een tijdlang mijn voelsprieten aan had staan voor dat woord dat iedereen kent, maar waar niet veel over gesproken wordt. En al helemaal niet in bemoedigende zin. Er is ook geen goed synoniem voor, omdat melancholie niet alleen zwaarmoedig, maar bijvoorbeeld hoopgevend tegelijkertijd is. Zoals in de Volkskrant de herfst omschreven staat, is melancholie “contrastrijk”. En is eigenlijk alleen te begrijpen vanuit de ervaring.

Melancholie is een indringende gemoedsstemming, bron van scheppend vermogen, maar ook vaak geassocieerd met vergankelijkheid die bijvoorbeeld de herfst oproept. De toppen van licht en warmte van de zomer zijn voorbij, en de neergang naar de winter is ingezet. Dit was het? Wat nu? En dat stemt weemoedig. En brengt besef van sterfelijkheid. En al helemaal in tijden van corona, denkt psycholoog René Diekstra in genoemd essay.

Prominent aandacht in de Volkskrant voor melancholie, en dan ook nog voor hoe het hoop in zich draagt. Erkenning voor die “melancholische metgezel” in het leven die zich heus niet voor niets bij tijd en wijlen kenbaar maakt. In de herfst, en in tijden zoals van corona, krijgt melancholie bij uitstek de kans om te laten zien wat het te bieden heeft. Mensen in een melancholische gemoedsstemming hoeven zich dan minder op zichzelf teruggeworpen te voelen, want de omringende wereld komt overeen met de eigen melancholische gemoedstoestand. Zo vertelde een cliënt mij: “Nu iedereen onrust heeft over zijn werk, of dat wel doorgang zal kunnen vinden, voel ik mij een stuk rustiger in mijn zoektocht naar werk dan voor corona.” En, nu die melancholische stemming niet “weg” hoeft, blijkt melancholie een fantastisch mooie ingang tot een rijke binnenwereld, van waaruit stap voor stap ook het leven in de buitenwereld weer een weg vindt.

Melancholie is een droefheidskracht die het gevoel kan geven door een neerwaartsgerichte energie meegezogen te worden naar een diepte en zwaarte van duistere afgeslotenheid. Als wij ons van binnenuit gaan verhouden tot wat ons daar in het gedeprimeerd zijn belemmert, kan er iets bijzonders gebeuren. Dat wat ons belemmert, lost zich op zeker moment op. Er ontstaat ruimte voor tegenovergestelde energie van het neergaande gemoed: een opgaand gemoed begint onze dagen te kleuren. Dat is waarom gezegd kan worden dat er in melancholie veerkracht besloten ligt. Waardoor het koesteren van hoop op verlichting zo klopt bij melancholie. Het aankijken en verduren van de eigen zwaarmoedigheid vraagt wel zijn tijd. Erbij zijn tot het zover is dat er ruimte is gekomen voor het tegenovergestelde dat ook in ons besloten ligt is een vaardigheid die je kunt leren.

Ervaar jij ook melancholie? Benieuwd naar hoe melancholie werkzaam is in jou?
Je bent welkom in mijn praktijk om daar eens samen naar te kijken.

Worden wie je bent?

Degene worden die je bent. Een bekende uitspraak van Nietzsche. Ik denk dan ook al snel aan de school van mijn kinderen die met de slogan “worden wie je bent” ouders en kinderen aantrekt die daar precies de ruimte voor zoeken. Mij brengt de uitspraak altijd wat verwarring.

Als ik al ben wie ik ben, hoezo moet ik dat dan nog worden? En dan komt het aha moment: het beeld of het gevoel dat ik er al ben en alleen nog tevoorschijn hoef te komen. Op de middelbare school, maar eigenlijk gedurende het hele leven. Individuatie noemt Jung dat. Het proces om, met name in de tweede levenshelft, als mens door al wat eerder het leven betekenis en richting gaf heen te kijken naar hoe ons leven vanuit ons eigen wezen geleefd wil worden.

Op het moment dat ons gevoel van identificatie langzaam maar zeker aan het verschuiven is van ego-identificaties naar een zeker zielsbewustzijn (worden wie je bent) is het de kunst voor onze persoonlijkheid om ons, kloppend met onze essentie, kenbaar te maken in de wereld, deel te nemen in de maatschappij en aan onze cultuur. Het vinden van de juiste woorden of de juiste omschrijving van wie wij zijn, is dan meer dan een optelsom van kenmerken en kwalificaties geworden.

In het geval van het starten van een eigen praktijk en het maken van de bijbehorende website, vond ik het in dat verband enorm zoeken, tasten en proeven naar woorden. Met steeds de vraag aan een soort innerlijke waarnemer in mij: “Helpt dit woord, deze tekst, dit beeld om door cliënten gevonden te worden en klopt dit ook nog bij mij zoals ik mijzelf nu, so far so good, in mijn wezenskern herken?”

Het resultaat is dat ik mij in de wereld der psychologen op mijn website onderscheid als psychosociaal therapeut.

Tos slot van mijn eerste blog, waar het ook weer in essentie om te doen is: “Worden wie je bent.” Mijn vader van 84 weet dat hij ongeneeslijk ziek is. Hij leeft van dag tot dag de laatste maanden van zijn leven. Veel heeft hij meegemaakt en door de jaren heen doorleefd. Nu de aanvaarding van de aanstaande dood. Er is geen weg meer tot worden, er is alleen nog zijn wie hij is. Hij voelt dat de transformatie, worden wie je bent, zich voltrokken heeft. En ik ben dankbaar dat ik van hem weet dat de weg lang, en lang niet makkelijk was, maar het leven waard.